आज सकाळी उशिरा जाग आली. लॅबला जायला उशीर नको म्हणून नित्यकर्मे झटपट उरकून घराबाहेर पडलो. लॅबमध्ये पोहोचल्यापासून साधारणत: तास-दीड तास बेचैन होतो.
काहीतरी विसरलोय वाटतं. काय विसरलो? घड्याळाला किल्ली दिली का मी? माझं रिस्टवॉच किल्लीवर चालणारं आहे. आजोबांचं आहे. ते गेल्यापासून मीच वापरतोय....ते जाऊ दे. काय विचार करत होतो मी? घड्याळाला किल्ली दिली का मी? हे काय! दिली आहे. चांगलं सुरू तर आहे घड्याळ! मग काय विसरलो असेन...?छोड ना यार! आठवेल तेव्हा आठवेल. आत्ता काय त्याचं? असा विचार केला आणि कामाला लागलो.
दुपार झाली आणि जेवायला कॅफेटेरियामध्ये गेलो. जेवत असताना, कुणीतरी कोणालातरी "इट्स नॉट माय कप ऑफ टी" म्हणालं, आणि एकदम ट्यूब पेटली... चहा! आज सकाळी चहा घ्यायचा राहिला! चऽला. म्हणजे काही महत्त्वाचं नाही राहिलं.
"काही महत्त्वाचं राहिलं नाही" हे फक्त सुस्कारा टाकण्यापुरतं. चहाचं महत्त्व चहा पिणार्यांखेरीज कोणाला कळेल? चहा! या शब्दातच किती चैतन्य आहे!"चहा" किंवा "चाय" असं जिथे म्हटलं जातं ती माझी मायभूमी धन्य आहे! तिथे नुसते चहा बनवण्याचे कितीतरी प्रकार आहेत. साधा चहा, मसाला चहा, स्पेशल चहा, आल्याचा चहा, .... न संपणारी यादी आहे.
माझी चहाची सुरवात दहावीमध्ये असताना झाली. मी आणि माझे काही मित्र, कधी माझ्या घरी तर कधी त्यांच्यापैकी कोणाकडे, रात्री जागून अभ्यास करायचो. तेव्हा, म्हणजे नागपूरला असताना, "लवकर निजे -लवकर उठे"ची सवय आजी-आजोबांमुळे होती. त्यामुळे, रात्री ९ नंतर घड्याळ पाहण्याचा योग एकदम सकाळी ६ वाजता यायचा. मी दहावीत गेल्यानंतर १०, ११.. घड्याळात रात्री वाजलेले पाहू लागलो. मग इतका वेळ कसं जागायचं? म्हणून मग चहा सुरू झाला. अगदी उत्साहात आलं किसून चहा करायचो. रात्री साडेदहा वाजता. मग काय? झाली सवय. कधीकधी (म्हणजे नेहमीच) कंटाळा यायचा अभ्यासाचा. पण चहा हवाच. अभ्यासाच्या निमित्याने चहा.. करता करता अभ्यास अगदी निमित्तमात्र झाला. असो. पण, मजा असायची त्यावेळी. बारावीत तर टपरीवर जाऊन चहा प्यायचो कधीकधी. रात्री सगळीकडे शांत शांत असताना टपरीचा चहा पिण्याचा मज़ा औरच आहे! नंतर मग शिवाजी सायन्स कॉलेजमध्ये असताना अजनी रेल्वे स्टेशनचा चहा.. मग पुण्यात विद्यापीठात अनिकेत, युनिव्हर्सिटी कँटीन, शांतीनिकेतन, ७० एम.एम., इंटरनॅशन कँटीन, सगळं सगळं झालं. पण मला 'अनिकेत'चा चहाच आवडायचा.
तसा एन.सी.एल्.मधल्या जुन्या कँटीनमध्ये सकाळी १० वाजता मिळणारा चहाही चांगला असायचा. एन्.सी.एल्.मध्येही चहाचा वेगळाच मज़ा असे. आम्ही सर्व लॅबमेट्स आमच्या बॉसबरोबर चहा घ्यायचो. आणि त्यावेळी साईंटिफिक डिसकशनपासून क्रिकेट, फुटबॉल, डास मारण्याच्या पद्धती, वाईन, बॉलिवुड,.. कुठल्याही विषयावर तासभर चर्चा, वादविवाद चालायचे. गेले ऽऽऽ ते दिन गेले ऽऽऽ ....
पुण्याहून नागपुरला जायचो तेव्हाचं आठवतं. मामीआजी आणि मामाआजोबा थकलेले होते. पण मी त्यांच्याकडे गेल्यावर कपभर चहा व्हायचाच व्हायचा. मला त्यांच्याकडे चहा अगदी हवाच असायचा, असं अजिबात नाही. पण मी चहा घेतल्याने तेही खुश व्हायचे. आपल्याकडे कोणीतरी आलं, आपण कोणासाठी तरी चहा केला याचं, विशेषत: म्हातारपणी मानसिक समाधान मिळतं ते महत्त्वाचं असतं. लहानपणी तर मी आणि चिन्मय मामीआजीकडे जवळजवळ दररोज कॉफी प्यायचो. आता अगदी पुसटसं आठवतंय. घारेसरांकडे (पं. प्रभाकरराव घारे) व्हायोलिन शिकत असताना दर महिन्यात एका विद्यार्थ्याकडे संगीतसभा ठरायची तेव्हाही चहा असायचाच. अजूनही नागपूरला सरांकडे गेल्यावर चहा होतोच. आणि पुण्यातल्या सरांकडच्या (ख़ाँसाहेब उ. फ़ैयाज़ हुसेन ख़ाँसाहेब) तर कितीतरी आठवणी चहाशिवाय अपुर्या ठरतील. गुरुपौर्णिमा, गज़लांजलि असो किंवा सरांचा कार्यक्रम असो. कार्यक्रमाच्या रिहर्सलस्, बैठकी ... चहाशिवाय शक्य आहे का?
भूतकाळात कसा, खेचून गेला नाही चहा? पण, आता चहाचा "टी" झाल्यापासून ते कुठेतरी हरवलंय. इथे केफेटेरियामध्ये पेपरमिंट टी, लेमन टी, ग्रीन टी, असे अनेक प्रकार आहेत. हे सर्व प्रकार चवीला चांगले आहेत यात वाद नाही. पण, यांपैकी कुठल्याही "टी"ला चहाची सर नाही. दॅट्स नॉट माय कप ऑफ टी! कारण, त्यात गरम पाणी, साखर, चहापत्ती इत्यादि "टी" बनवणारे पदार्थ आहेत, पण त्याचा चहा होण्यासाठी आवश्यकता असते ती गप्पागोष्टींमध्ये रंगून चहाचा आस्वाद घेणार्या चहाबाज कंपनीची आणि त्यांच्या प्रेमाची.
काहीतरी विसरलोय वाटतं. काय विसरलो? घड्याळाला किल्ली दिली का मी? माझं रिस्टवॉच किल्लीवर चालणारं आहे. आजोबांचं आहे. ते गेल्यापासून मीच वापरतोय....ते जाऊ दे. काय विचार करत होतो मी? घड्याळाला किल्ली दिली का मी? हे काय! दिली आहे. चांगलं सुरू तर आहे घड्याळ! मग काय विसरलो असेन...?छोड ना यार! आठवेल तेव्हा आठवेल. आत्ता काय त्याचं? असा विचार केला आणि कामाला लागलो.
दुपार झाली आणि जेवायला कॅफेटेरियामध्ये गेलो. जेवत असताना, कुणीतरी कोणालातरी "इट्स नॉट माय कप ऑफ टी" म्हणालं, आणि एकदम ट्यूब पेटली... चहा! आज सकाळी चहा घ्यायचा राहिला! चऽला. म्हणजे काही महत्त्वाचं नाही राहिलं.
"काही महत्त्वाचं राहिलं नाही" हे फक्त सुस्कारा टाकण्यापुरतं. चहाचं महत्त्व चहा पिणार्यांखेरीज कोणाला कळेल? चहा! या शब्दातच किती चैतन्य आहे!"चहा" किंवा "चाय" असं जिथे म्हटलं जातं ती माझी मायभूमी धन्य आहे! तिथे नुसते चहा बनवण्याचे कितीतरी प्रकार आहेत. साधा चहा, मसाला चहा, स्पेशल चहा, आल्याचा चहा, .... न संपणारी यादी आहे.
माझी चहाची सुरवात दहावीमध्ये असताना झाली. मी आणि माझे काही मित्र, कधी माझ्या घरी तर कधी त्यांच्यापैकी कोणाकडे, रात्री जागून अभ्यास करायचो. तेव्हा, म्हणजे नागपूरला असताना, "लवकर निजे -लवकर उठे"ची सवय आजी-आजोबांमुळे होती. त्यामुळे, रात्री ९ नंतर घड्याळ पाहण्याचा योग एकदम सकाळी ६ वाजता यायचा. मी दहावीत गेल्यानंतर १०, ११.. घड्याळात रात्री वाजलेले पाहू लागलो. मग इतका वेळ कसं जागायचं? म्हणून मग चहा सुरू झाला. अगदी उत्साहात आलं किसून चहा करायचो. रात्री साडेदहा वाजता. मग काय? झाली सवय. कधीकधी (म्हणजे नेहमीच) कंटाळा यायचा अभ्यासाचा. पण चहा हवाच. अभ्यासाच्या निमित्याने चहा.. करता करता अभ्यास अगदी निमित्तमात्र झाला. असो. पण, मजा असायची त्यावेळी. बारावीत तर टपरीवर जाऊन चहा प्यायचो कधीकधी. रात्री सगळीकडे शांत शांत असताना टपरीचा चहा पिण्याचा मज़ा औरच आहे! नंतर मग शिवाजी सायन्स कॉलेजमध्ये असताना अजनी रेल्वे स्टेशनचा चहा.. मग पुण्यात विद्यापीठात अनिकेत, युनिव्हर्सिटी कँटीन, शांतीनिकेतन, ७० एम.एम., इंटरनॅशन कँटीन, सगळं सगळं झालं. पण मला 'अनिकेत'चा चहाच आवडायचा.
तसा एन.सी.एल्.मधल्या जुन्या कँटीनमध्ये सकाळी १० वाजता मिळणारा चहाही चांगला असायचा. एन्.सी.एल्.मध्येही चहाचा वेगळाच मज़ा असे. आम्ही सर्व लॅबमेट्स आमच्या बॉसबरोबर चहा घ्यायचो. आणि त्यावेळी साईंटिफिक डिसकशनपासून क्रिकेट, फुटबॉल, डास मारण्याच्या पद्धती, वाईन, बॉलिवुड,.. कुठल्याही विषयावर तासभर चर्चा, वादविवाद चालायचे. गेले ऽऽऽ ते दिन गेले ऽऽऽ ....
पुण्याहून नागपुरला जायचो तेव्हाचं आठवतं. मामीआजी आणि मामाआजोबा थकलेले होते. पण मी त्यांच्याकडे गेल्यावर कपभर चहा व्हायचाच व्हायचा. मला त्यांच्याकडे चहा अगदी हवाच असायचा, असं अजिबात नाही. पण मी चहा घेतल्याने तेही खुश व्हायचे. आपल्याकडे कोणीतरी आलं, आपण कोणासाठी तरी चहा केला याचं, विशेषत: म्हातारपणी मानसिक समाधान मिळतं ते महत्त्वाचं असतं. लहानपणी तर मी आणि चिन्मय मामीआजीकडे जवळजवळ दररोज कॉफी प्यायचो. आता अगदी पुसटसं आठवतंय. घारेसरांकडे (पं. प्रभाकरराव घारे) व्हायोलिन शिकत असताना दर महिन्यात एका विद्यार्थ्याकडे संगीतसभा ठरायची तेव्हाही चहा असायचाच. अजूनही नागपूरला सरांकडे गेल्यावर चहा होतोच. आणि पुण्यातल्या सरांकडच्या (ख़ाँसाहेब उ. फ़ैयाज़ हुसेन ख़ाँसाहेब) तर कितीतरी आठवणी चहाशिवाय अपुर्या ठरतील. गुरुपौर्णिमा, गज़लांजलि असो किंवा सरांचा कार्यक्रम असो. कार्यक्रमाच्या रिहर्सलस्, बैठकी ... चहाशिवाय शक्य आहे का?
भूतकाळात कसा, खेचून गेला नाही चहा? पण, आता चहाचा "टी" झाल्यापासून ते कुठेतरी हरवलंय. इथे केफेटेरियामध्ये पेपरमिंट टी, लेमन टी, ग्रीन टी, असे अनेक प्रकार आहेत. हे सर्व प्रकार चवीला चांगले आहेत यात वाद नाही. पण, यांपैकी कुठल्याही "टी"ला चहाची सर नाही. दॅट्स नॉट माय कप ऑफ टी! कारण, त्यात गरम पाणी, साखर, चहापत्ती इत्यादि "टी" बनवणारे पदार्थ आहेत, पण त्याचा चहा होण्यासाठी आवश्यकता असते ती गप्पागोष्टींमध्ये रंगून चहाचा आस्वाद घेणार्या चहाबाज कंपनीची आणि त्यांच्या प्रेमाची.